ارزیابی ملکه های زنبور عسل

تمام پرورش دهندگان زنبور عسل می بایست به سرعت بیاموزند که چگونه قدرت تولید مثل ملکه را در کندو ارزیابی ملکه نمایند و با توجه به این ویژگی مهم در ملکه و رفتارشناسی زنبوران عسل، پتانسیل تولیدی هر جمعیت را در آینده تخمین بزنند.

؛؛ اصول ژنتیکی و شرایط پرورش!

نقش جثه ملکه
برخی ویژگی های فیزیکی ساختار بدنی ملکه مانند جثه، باروری آن را در آینده پیش بینی می کند. جثه ملکه می تواند به عنوان شاخصی برای تعیین پتانسیل نرخ تخم گذاری ملکه به حساب آید.ملکه های درشت تر دارای لوله های تولید کننده تخم بیشتری (۳۷۰ عدد) هستند که لوله های تخم بر نامیده می شوند. این لوله های تخمیر، تخمدان ها را می سازند که تقریبا کل محوطه شکمی ملکه را هنگامی که به شدت در حال تخم گذاری است بر می نماید

تخمدان ملکه
هرچه تعداد لوله های تخم بر بیشتر باشد، ملکه روزانه تخم های بیشتری تولید می کند. اندام دیگری که سبب افزایش نرخ تخم گذاری روزانه می شود، کیسه ذخیره اسپرم است.

کیسه ذخیره اسپرم
محلی مناسب و بی نظیر برای ذخیره اسپرم است که بطور میانگین از اسپرم ۱۳ / ۴ زنبور نر به دست آمده است. با دانستن تعداد لوله های تخمیر، قدرت تخمگذاری ملکه را می توان پیش بینی کرد اما این موضوع تنها با کالبد شکافی ملکه قابل انجام است. اندازه جثه ملکه دو علت عمده دارد. ژنتیک ملکه و شرایطی که ملکه تحت آن شرایط تخم گذاری می نماید. برای داشتن ملکه هایی با جثه های درشت تر، میبایست سو به هایی که ملکه های درشت تری تولید می کنند را انتخاب و مستقر نمود.این که چرا ملکه های ایتالیایی در طول قرن بیستم در آمریکای شمالی مرسوم شدند همین مطلب می باشد. در این مقاله روش های تولید ملکههای درشت تر با بهره گیری از بهترین شرایط پرورش آموزش داده می شود.

استفاده از جمعیت های آغاز کننده و پایان دهنده قوی با حمایت برنامه غذایی فشرده، سیب تولید ملکه های درشت تر خواهد شد. ملکه های درشت تر، تخم های بیشتری تولید می کنند و کلنی دارای زنبورهای بیشتری خواهد شد که با افزایش زنبوران چرا گره سبب افزایش تولید عسل می شود.

کلنی های بیش از حد قوی
زنبوران زیادی را تولید می کنند که پس از اتمام جریان شهد نیاز به تغذیه داشته و سبب کاهش تولید عسل نهایی خواهد شد. بهترین نرخ تخم گذاری، حدود ۱۵۰۰ تخم در روز می باشد که بهتر است انتخاب ملکه ها بر این اساس صورت گیرد ، البته ملکه های کوچکتری از واریته های ژنتیکی خاصی وجود دارند که ثابت شده قدرت تخم گذاری بالایی دارند. یافتن اینگونه استثنائات برای این قانون چالشی است که در هنگام مقایسه ملکه هایی با سابقه ژنتیکی متفاوت به آن برخورد می کنیم.

ملکه و جمعیت آن
برای تعیین پتانسیل ژنتیکی ملکه ها می بایست میزان وجود شفیره در کلنی آن ملکه را جهت ارزیابی نرخ تخم گذاری آزمون نمود. همچنین باید مراقب بود که عوامل محیطی متفاوتی مانند قدرت کلنی، میزان قاب های آماده برای تخم گذاری، تغییر شرایط منطقه از الحاظ چراء عدم درگیری با بیماری ها، انگل ها و حشره کش ها که به شدت روی نرخ تخمگذاری کلنی اثرگذار هستند، روی انتخاب ما تأثیر منفی نگذارند. هدف ما انتخاب کلنی هایی است که دارای الگوی شفیره یکدست با کمتر از ۵ درصد حجره خالی هستند (قابل قبول از لحاظ همخونی).

سلولهای ملکه و کاوش کلنی
کاهش نرخ تخم گذاری ملکه، ما را از عدم وجود ملکه کاملا فعال آگاه می کند. این روالی عادی در پایان عمر هر ملکه ایست اما کاهش تخم گذاری در هر سنین دیگر هم ممکن است بروز نماید که نشان دهنده آسیب فیزیکی، انسداد لوله تخمير اصلی تماس با حشره کش ها و یا وجود عفونت نوزمابی است.

در صورتیکه نرخ تخم گذاری به زیر ۵۰ درصد افت کند، کلنی شروع به تولید سلولهای ملکه جایگزین می کند. در مقایسه، اگر ملکه و کلنیش به سرعت در حال رشد باشند (انتظار می رود میزان زیادی شفیره و زنبور در کلنی یافت شود)، با تولید سلولهای ملکه مخصوص بچه دهی روبرو می شویم. هر دو این رویدادها توسط فرمون ملکه (مواد ملکه) تحت تاثیر قرار می گیرند. زمانی که ملکه جدید جفتگیری را به پایان رسانده و به کندو باز می گردد، پس از چند روز تخمدان هایش شروع به بزرگ شدن کرده و فرمون بیشتری تولید می کند.

زنبوران کارگر توسط افزایش تولید فرمول تحریک شده و گرده و شهد ذخیره شده در مرکز یک یا دو قاب را به مکانهای دیگر کندو انتقال می دهند. ملکه آماده تخم گذاری به بوی حجرہ۔ های خالی و صیقل داده شده واکنش نشان می دهد.وجود حجره های صیقل داده شده در کندوچه های جفت گیری و یا در کلنیهای دستخوش تعویض ملکه، علامت مطمئنی است که ملکه جدید جفت گیری کرده و نزدیک به مرحله شروع تخم گذاری است ، کاوش قاب به قاب کلئی، یکی از نشانه های بارز یک زنبوردار است و در امر پرورش ملکه یک مهارت ضروری به حساب می آید. در حالیکه مهارت های زیادی برای پرورش ملکه مورد نیاز است، اما یادگیری اصول آن به راحتی قابل درک است.

اندازه گیری میزان شفیره
اندازه گیری قدرت تخم گذاری ملکه – چه به صورت انفرادی و یا وقتی که با زنبورداران دیگر کار می کنید، میزان تقریبی مساحت شفیره را به سانتیمتر مربع در کلنی اندازه گیری نمایید.با استفاده از یک خط کش طول و عرض منطقه دارای شفیره را در دو طرف هر قاب اندازه گیری کنید. حجره های حاوی سلول های سرباز (تخمها و لاروها) را اندازه گیری ننمایید. این اطلاعات را به همراه جایگاه هر قاب و اندازه گیری به ازای هر طرف هر قاب ثبت کنید. با ضرب طول و عرض این اندازه ها در هم، مساحت منطقه شفیره (حجره های در بسته) با واحد سانتیمتر مربع در هر طرف هر قاب و برای کل کلنی بدست می آید. سپس، تعداد سلول های کارگر در هر سانتیمتر مربع را شمارش نمایید.

اگر از برگه موم های کارخانه ای استفاده می کنید، نیازی به انجام این مرحله نمی باشد، زیرا زنبوران از ابعاد برگه موم عاج شده برای ساخت حجره های کارگری استفاده می کنند. چندین قاب که به صورت طبیعی و سالم بافته شده اند را انتخاب نمایید و تعداد حجرهها را در طول ۱۰ سانتیمتر از قاب بشمارید

زنبور عسل
در کلنی هایی که شانها توسط خود زنبوران کلنی بافته شدهاند ممکن است تعداد حجره ها در ۱۰ سانتیمتر بین ۱۹ تا ۲۱ عدد متغیر باشد. از این عدد برای محاسبه تعداد حجره های کارگری در یک سانتیمتر مربع استفاده کنید. اعداد نهایی بین ۳/ ۵ تا ۴/ ۵ حجره در هر سانتیمتر مربع خواهد شد. همیشه میانگین ۴ عدد حجره در هر سانتیمتر مربع را به عنوان مبنا در نظر بگیرید.

محاسبه نرخ تخم گذاری
اکنون ما آماده ایم تا نرخ تخم گذاری ملکه و کلنی آنرا حساب کنیم. به طور میانگین در زنبوران کارگر از مرحله تخمگذاری تا خروج زنبور جوان ۲۱ روز زمان لازم است که از این میان مرحله تخم ۳ روز ، مرحله لارو ۶ روز، و مرحله شفیرگی ۱۲ روز زمان نیاز دارد. از آنجایی که زنبوران بلافاصله پس از بسته شدن سر حجرهها وارد مرحله شفیرگی نمی شوند، بنابراین اندازه گیری حجرههای سربسته به عنوان مرحله شفیرگی، برآوردی بیشتر از واقع است.

اندازه گیری حجرههای سربسته جهت برآورد نرخ تخم گذاری روشی کاربردی و یکنواخت برای ارزیابی عملکرد ملکه می باشند. همچنین این روش به ما امکان می دهد تا به راحتی ملکه های مختلف همچنین روش های مدیریتی و تغذیه ای متفاوت را با هم مقایسه نماییم، از آنجایی که اغلب الگوی پراکندگی حجرههای سربسته یک کلنی به شکل مربع نیست برای اندازه گیری مساحت منطقه سربسته می توان از مربعی فرضی و هم مساحت با منطقه مورد نظر بهره گرفت.

در مواردی که در مرکز شان، زنبوران از حجرهها متولد و خارج شده بودند، برای برآورد دقیق تر منطقه حجره های سربسته، مساحت قسمت حجره های سرباز را جداگانه محاسبه و از مقدار کل آن کم نمایید طول و عرض منطقه حجره های سربسته در هر طرف هر شان را اندازه گیری کرده و آنرا یادداشت نمایید. در این مرحله می توانید از دیگران برای یادداشت برداری کمک بگیرید. سپس با ضرب کردن این ابعاد، مساحت منطقه حجره های سربسته در هر طرف هر شان را محاسبه و به طور جداگانه یادداشت نمایید. مساحت منطقه حجره های سربسته را برای تمام شانها محاسبه نمایید. اگر شفیرههای نر را اندازه گیری کرده اید آنرا جداگانه یادداشت نمایید، زیرا تعداد حجرههای نر در هر سانتیمتر مربع حدود ۳ عدد است

اکنون شما مجموع مساحت منطقه حجره های سربسته را دارید که معمولا چیزی حدود ۴۵۰۰ سانتیمتر مربع خواهد بود. با میانگین حدود ۴ سلول کارگر در هر سانتیمتر مربع و ضرب این دو عدد در هم عدد ۱۸۰۰۰ تخم طی ۱۲ روز به دست خواهد آمد.

محاسبه تخمگذاری
اکنون برای محاسبه نرخ تخم گذاری روزانه، عدد ۱۸۰۰۰ را بر ۱۲ تقسیم نمایید تا عدد ۱۵۰۰ به دست آید. این دو عدد برآوردیست از میانگین تخم گذاشته شده توسط ملکه در خلال یک دوره ۱۲ روزه و در هر روز. این دو عدد تنها نشان دهنده تعداد حجره – های سر پوشیده است و نمی تواند نشان دهنده تعداد زنبورانی باشد که پس از اتمام دوره شفیرگی بیرون خواهند آمد. کاهشی حدود ۵ تا ۱۰ درصد قبل تابستان و ۱۰ تا ۲۰ درصد در طول پائیز در به دنیا آمدن و خروج زنبوران مشاهده می شود.

فاکتورهای زیادی روی این میزان کاهش تأثیر می گذارند که شامل هم خوئی ژنتیکی (نرهای دیپلوئید)، نقص در تخم و لارو، بیماری ها و آلودگی به حشره کش ها و انگل ها می باشد. در بسیاری از مناطق، بیماری لارو گچی تأثیر بسزایی در کاهش میزان خروج زنبوران جوان در بهار و تابستان دارد.

تخمین فضای پرورش نوزادان
اندازه گیری منطقه شفیرهها کار بسیار زمان بری است. در مواقعی که تعداد کلنیهای نیازمند به ارزیابی ملکه، بیش از ۱۰۰ عدد باشد، دقت کافی برای اندازه گیری مساحت شفیره ها بصورت قاب به قاب وجود ندارد. بنابراین می توان از روش تخمین سطح پوشش شفیره در کل ۱۰ قاب بهره جست. بعنوان مثال قاب دارای ۹/. شفیره، به عنوان ۹۰ درصد پوشش در نظر گرفته میشود. در این روش پس از بازدید هر قاب، میزان سطح پوشش هر قاب تخمین و به ذهن سپرده می شود و با اعداد قبلی جمع می گردد.بدون نیاز به اتلاف وقت پس از بازرسی هر کندو، عملکرد ملکه و قدرت کلنی به خوبی قابل تخمین و قابل مقایسه با دیگر جمعیت ها می باشد. همچنین می توان میزان شفیره تر را نیزمورد محاسبه قرار داد.

این عدد به ما کمک می کند تا زمان پیوندزنی را به خوبی محاسبه کنیم و اینکه کلنی های ما در آینده توانایی تلقیح چه تعداد ملکه را خواهند داشت. در زمان بازرسی کندوها به ذهن سپاری اعداد را تمرین کنید و عدد نهایی را روی در کندو یا دفتر یادداشت مخصوص هر گندو، ثبت نمایید. این کار نیاز به تمرکز و تمرین زیادی دارد.

ارزش اطلاعات به دست آمده
چگونه می توان با استفاده از اعداد به دست آمده تولید کلنی را پیش بینی نمود؟
آیا می توان پیش بینی کرد که کدام کلنی محصول عسل بیشتری تولید می نماید؟
کدامیک بچه دهی بیشتری خواهد داشت؟
چرا می توان و یا نمی توان بر اساس این مشاهدات و اعداد به دست آمده پیش بینی درستی انجام داد؟

به صراحت نمی توان جواب این سئوالات را داد اما می توان تا حدودی از روند کار کلئی به اندک جوابهایی رسید، در صورتی که میزان شفیره موجود در کلنی را با هر یک از روش های فوق محاسبه کرده اید می توانید جمعیت زنبوران تولید کننده عسل را پیش۔ بینی کنید.اندازه گیری میزان شفیره کلنی، ۴ تا ۶ هفته قبل از جریان شهد در طبیعت، جمعیت زنبوران چراگر را که عسل تولید خواهند کرد تخمین می زند. اندازه گیری شفیره زودتر و یا دیرتر از این موعد دقت پایینتری دارد. همبستگی آماری بین نرخ تخم گذاری و تولید عسل و گرده وجود دارد.نمی توان پیش بینی دقیقی انجام داد اما با افزایش نرخ تخم گذاری میزان تولید عسل و گرده نیز بهبود می یابد

معیارهای دیگر ارزیابی ملکه و کلنی
نرخ تخم گذاری تنها برآوردی از قدرت تولید مثلی است و در مواردی می تواند گمراه کننده باشد. شاخص های عمومی که به سادگی توسط زنبورداران نیمه حرفهای مورد انتخاب قرار می گیرند شامل موارد زیر است:قابلیت زمستان گذرانی – کلنیهایی که پس از زمستان گذرانی از بین می روند مسلما از آزمون کنار گذاشته می شوند. اما کلنیهای ضعیف در بهار نیز مناسب شرکت در برنامه های اصلاح نژاد و انتخاب نیستند.شما نیازمند ایجاد تعادل در رفتارهای ژنتیکی با نیازمندی های تولید هستید، به عنوان مثال گرده افشانی زود هنگام بهاره با تولید عسل زبرا زنبوران ضعیف شده در زمستان گذرانی توانایی گرده افشانی بهاره را ندارند.

تولید عسل و گرده ، مقدار عسل تولیدی از هر کلنی را چه بر حسب تعداد قاب و چه بر حسب کیلوگرم یادداشت کنید و کلنی هایتان را از نظر تولید عسل رده بندی نمایید.اگر تولید گرده داشته اید آن را به ازای هر کلنی ثبت و کلنیهایتان را بر این اساس رتبه بندی نمایید.

رفتار تدافعی
کلنی هایی که زیاد نیش می زنند و یا در هنگام بازدید، زنبوران آنها آرام نبوده و به سرعت روی قاب این طرف و آن طرف میدوند را حذف کنید. به دنبال زنبورانی باشید که رفتار آرامی دارند و البته از لحاظ بقیه صفات مورد نظر نیز مطلوب هستند.

رفتار تمیز کنندگی بسیاری از زنبورداران کلنی های خود را از لحاظ رفتار نظافت با استفاده از شفیره های یخ زده و کشته شده آزمون می کنند. درصد شفیره های مرده ای که طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت توسط زنبوران خارج شده و دور ریخته می شوند را ثبت نمائید.

انتخاب زنبورانی که با سرعت بیشتری شفیره های مرده را خارج می کنند سبب مقاومت کلنی به بیماریهایی چون لوک آمریکایی، لارو کیسه ای، لارو گچی و در اغلب موارد مقاومت به کنه واروا خواهد شد.با استفاده از روش حمام دادن کل زنبوران کلانی در پودر شکر، سطح آلودگی کلنی۔ های خود را به کنه واروا ارزیابی کنید. هر کلنی را ۲ بار در هفته با یک فنجان پودر شکر به مدت ۴ هفته حمام دهید. تمام کته های به دام افتاده در پودر شکر را پس از حمام جمع کنید. هدف شما انتخاب کلئی قوی، بارور و آرام است. همچنین شما کلنی میخواهید که کمترین تعداد کنه واروا را در طول دوره ۴ هفته ای داشته باشد. استفاده از حمام پودر شکر روشی آسان برای گرفتن کنه های موجود در کلنی است بدون آن که آسیبی به زنبوران شما برسد.